De mythe van Mithras
-
Het verhaal over de Perzische/Romeinse god Mithras
Het verhaal van Mithras begint in oeroude tijden, toen de wereld nog ongeschapen was, in de tijd dat er alleen de Ene was, die begin noch einde heeft. Hij was het die de beide grote goden maakte: Ahura Mazda en Ahriman.Zij waren het die de wereld schiepen. Ahura Mazda maakte alles wat mooi was en schoon boven de grond, maar Ahriman maakte voor zichzelf een koninkrijk van duisternis en bevolkte het met demonen. Hij werd jaloers op de schone schepping van Ahura Mazda en probeerde die te bederven.In de wereld van Ahriman was het altijd winter en was de grond hard bevroren als ijs. Daar waar Ahura Mazda regeerde was het eeuwig zomer, totdat Ahriman erin slaagde twee maanden winter te brengen in de wereld boven de grond.Toen schiep Ahura Mazda Ghaon, de paradijselijke tuin,(hof van Eden ) de schoonste plek op aarde. Daar bloeiden rozen en zongen de mooiste vogels hun lied. Ahriman echter maakte insecten en slangen en liet die in de tuin. Zij brachten wanorde in die blijde plaats.Toen schiep Ahura Mazda de eerste mensen, een man en een vrouw: Mashya en Mashyoi. Zij werden geboren uit de aarde, volgroeid en gereed, en Ahura Mazda sprak tot hen: "Jullie zijn mensen, meesters over de wereld. Denk alleen dat wat goed is. Aanbid mij, en luister niet naar de Deava's van Ahriman."Ahriman echter fluisterde hen in dat hij de schepper was van al het schoons dat zij zagen en zij zeiden tegen elkaar: "Voorzeker was het Ahriman die al dit moois maakte; laat ons hem aanbidden."Ahura Mazda verliet hun echter niet, maar waakte over hen en zij gaven zich niet volledig over aan het kwaad. Zo leefden zij met hun kinderen in de tuin van Ghaon en een gouden eeuw brak aan voor de mensheid.De macht van Ahriman groeide en aan de gouden tijd kwam een einde. Ahriman ademde met zijn ijselijke adem over de tuin en de tuin verging en de mensheid werd verspreid over de hele aarde.( Kain en Abel ) Zij begonnen elkaar te bevechten en af te slachten. De dood kwam over de aarde, precies zoals Ahriman had bedoeld. Iedere mens die stierf dwaalde door het rijk waar Ahriman koning was.Ahura Mazda keek neer op de wereld en was bedroefd. Hij dacht lang na over hoe hij de mensheid weer op het goede spoor kon brengen. Tenslotte besloot hij een einde te maken aan de eerste mensheid en een god te scheppen die een nieuw ras zou maken. Op zijn bevel opende zich een grote rots en een wonderschoon kind stapte naar buiten. De herders die bij hun kuddes waakten op de velden zagen dit en verbaasden zich. Toen de duisternis viel gingen twee herders naar de opening in de rots en bewaakten de ingang met toortsen in de hand. Zij zagen hoe het kind groeide en veranderde in een jonge man. Op zijn hoofd droeg hij een kap, gevormd als een afgeknotte hoorn. Aan zijn zijde droeg hij een kort zwaard en in zijn hand hield hij een boog.Tegen de ochtend was Mithras volgroeid en gereed om de wereld te veroveren. Hij kleedde zich in een kleed van vijgenbladeren en legde een pijl op zijn boog. Hij daagde Mitra uit, de onsterfelijke zon. Mitra leidde zijn zonnewagen naar de aarde, en het vuur van zijn wagen maakte een einde aan het leven van de mensen van het gouden tijdperk en aan alle dieren en planten op aarde. ( de Zondvloed ) Mithras redde slechts twee mensen van de ondergang: de twee herders die zijn grot hadden bewaakt met het licht van hun toortsen. Hij had hen verborgen in een onderaardse grot, de eerste tempel van Mithras! Cautes en Cautopates, zoals zij genoemd werden, waren de eerste priesters van Mithras en zij hadden de graad van soldaat en Pers in zijn eredienst.Mithras sprak tot Mitra: "Zijt gegroet, schijnende wagenmenner van de hemelse wagen, Gij brengt licht en warmte op aarde. Ahura Mazda, de Vader, heeft mij gestuurd om de aarde en de mensen te herscheppen. Ik ben Mithras, en allen die mij volgen en deel nemen aan mijn heilige mysteriën zullen triomferen over de Deava's. Ahriman zal geen vat op hen krijgen en als zij sterven zullen zij niet afdalen naar zijn ijzige rijk, maar wonen in een nieuwe paradijselijke tuin, die niet van deze wereld is en waar Ahriman geen vat op hen kan krijgen." Mitra knielde neer voor Mithras en bracht hem eer en Mithras zei: "Voor eeuwig zullen zij, die deel nemen aan mijn mysteriën en de zesde graad bereiken naar U worden genoemd: Heliodromus, bestuurders van de zonnewagen! Er zal maar één graad zijn die hoger is, die van de vader, want alleen Ahura Mazda is hoger dan Mitra. Die hoogste graad zullen zij Pater noemen!"Mitra keerde terug met zijn zonnewagen naar zijn baan aan de hemel en Mithras stond op een heuveltop en overzag de verbrandde aarde. Toen hij tot Ahura Mazda bad opende zich een rots en daaruit sprong een stier tevoorschijn, groter, sterker en vol leven als nooit daarvoor of daarna een stier was. Mithras ving de stier en bracht hem naar een grot die als stal dienst kon doen. Toen kwam Corax, de raaf, tot Mithras gevlogen, naar wie de eerste graad is genoemd, en zei: "Ik ben de boodschapper van Ahura Mazda en ik ben gestuurd om je te zeggen, dat je je zwaard moet trekken en de stier moet offeren, want van zijn dood zal leven komen."Mithras dwong de stier op de knieën, knielde op zijn rug, trok zijn bovenkaak naar achter en stak zijn zwaard recht in zijn hart. Toen de stier stierf kwamen een hond, een schorpioen en een slang tevoorschijn om van het bloed te drinken, maar Mithras joeg de beesten van Ahriman weg. Het bloed van de stier zakte in de grond en de zon smolt zijn grote lichaam en ook dat zakte weg in de grond. Uit die grond groeide een nieuw ras mensen en nieuw leven op aarde. De eerste mens die door Mithras zo tot leven werd gewekt was Nymphus. Lange tijd was Mithras zelf de leider van de nieuwe mens en beschermde hen tegen de vele pogingen van Ahriman om macht over hen te krijgen. Tenslotte kwam toch het moment dat zijn tijd voorbij was en hij zich bij zijn hemelse vader moest voegen.Mithras riep Cautes en Cautopates bij zich en sprak: "Ik moet afscheid nemen en mij bij Ahura Mazda voegen in de hemel. Toch zal ik doorgaan over allen te waken en hen te leiden die offeren in mijn tempels en deel nemen aan mijn mysteriën. Niet allen zullen alle zeven graden doorlopen van mijn eredienst, maar allen moeten pogen dit te doen. ( de 7 Hemisferen )Want de eerste graad van Corax is voor hen die mijn leringen hebben vernomen door de mond van mijn priesters en mij wensen te volgen. De tweede graad maakt van een man Nymphus, want hij is gehuwd met mijn geloof. Miles, de soldaat, is hij die voor mij vecht en Leo jaagt aan mijn zijde om het kwaad te verdrijven. Persis de Pers brandt het kwaad uit met zijn toorts en verlicht het pad van mijn volgelingen. De zesde graad, Heliodromus, zal mijn volgelingen bevestigen dat zij in de zonnewagen naar Ghoan zullen rijden en naast mijn vader zitten, buiten bereik van Ahriman, als hun tijd gekomen is. Ik zal daar zijn en zorg dragen voor zijn tafel. Nu moet ik gaan en die tafel voorbereiden voor Hem en voor allen die de wetten van Ahura Mazda eerbiedigen, die ik jullie heb geleerd."Daarna werd Mithras niet meer gezien in het land der mensen, want hij was vertrokken met de wagen van Mitra, die elke morgen weer hoop brengt aan de volgelingen van Mithras op aarde.
-
-
Toelichting: Mithras was de god van het mithraïsme, een officiële godsdienst in het Romeinse Rijk, vooral populair bij Romeinse soldaten. Mithras was mogelijk gebaseerd op de Oud-Perzische god Mithra die ook een belangrijke rol speelde als goddelijk wezen in het Zoroastrisme, en die eerder ook als Mitra naast Varuna, Agni en Indra voorkwam in het pantheon van de Indo-Ariërs die zich op de Vedische traditie beriepen. De god Mithra was al in de Veda's van de Ariërs van het Indische subcontinent bekend. In Europa en Azië stond hij ook bekend als: Mitra, Meitros, Mihr, Mehr of Meher.Ook van de oudheid was hij een van de voornaamste godheden van Iraanse volkeren en later ook van het pantheon van de volgelingen van Zarathustra in het Perzië van de Parthen en de Sassaniden. Hij werd daar gezien als de god van het licht en in toenemende mate ook als de god van de zon.De Mithrascultus, met zijn mystieke vormen van astrologie en zonnecultus (Mithras werd wel Sol Invictus, de onoverwinnelijke zon, genoemd), maakte gebruik van donkere, onderaardse, met wierook gevulde ruimten als mysterieuze vergaderruimten en hield initiatierites om nieuwe volgelingen in te wijden in de geheimen van de leer.In de Romeinse tijd verbreidde de Mithrascultus over het gehele rijk. De cultus kreeg vooral de soldaten in Syrië in zijn greep en was een geduchte rivaal van het in opkomst zijnde christendom.Volgens sommigen zijn bepaalde kenmerken van de figuur Jezus ontleend aan Mithras. Er zijn opvallende overeenkomsten tussen de twee: zo werd Mithras (net als volgens de traditie Jezus) op 25 december geboren van een maagdelijke moeder, was hij de zoon van God, had hij 12 discipelen en een laatste avondmaal, werd hij in een graf in de rotsen gelegd, en herrees hij na drie dagen uit de dood. Opvallend genoeg zou 25 december ook de geboortedag van Osiris, Adonis en Dionysus zijn.Sommige keizers probeerden de Mithrascultus te bevorderen, bijvoorbeeld Valerianus I. De cultus maakte gebruik van donkere, onderaardse, met wierook gevulde ruimten als mysterieuze vergaderruimten en hield een aantal initiaties in, waar de volgeling werd ingewijd in de geheimen van de leer. Julianus Apostata heeft nog even geprobeerd om de cultus in ere te herstellen, maar in de 4e en 5e eeuw werd de cultus verboden en verdrongen door het zegevierende christendom.Het hoofddeksel van Mitra werd een mitra of mijter genoemd door de Romeinen.
-
In de tweede en derde eeuw AD beleefde het Mithraisme zijn grootste bloei. Daarna kreeg de cultus concurrentie van het groeiende christendom. In die dagen waren er diverse cultussen en geloven in zwang, het Christendom en het Mithraisme waren er slechts twee van. Het feit dat het christendom iedereen toeliet, was een belangrijke factor in het succes van dat geloof ten opzichte van het Mithraisme. Als het allemaal een beetje anders was gelopen, waren grote delen van de wereld nu Mithraistisch, in plaats van christelijk. In zekere zin is dat misschien ook wel zo.Het christendom is namelijk sterk beinvloed door het Mithraisme.
Een paar voorbeelden:
-
* Mithras werd op 25 december geboren.
* Mithras werd geboren uit een maagdelijke moeder.
* Mithras was de zoon van God.
* Mithras stond na drie dagen op uit de dood.
-
De christelijke kerk heeft ook veel elementen van dit geloof overgenomen, bijvoorbeeld de mijter die bisschoppen in de Rooms-Katholieke kerken dragen. Het hoofddeksel van Mithras werd door de Romeinen een mitra of mijter genoemd. Ook zijn diverse kerken gebouwd bovenop of in plaats van Mithraeums (zoals Mithraische tempels tegenwoordig worden genoemd). Mithraeums werden meestal ondergronds gebouwd. Er zijn er diverse bewaard gebleven, onder andere in Italie en Engeland.Toen in de vierde eeuw door keizer Constantijn het christendom als staatsgodsdienst werd ingevoerd, was het gedaan met de bloei van het Mithraisme. Aan het eind van de vijfde eeuw was de cultus nagenoeg uitgestorven.
Dat het christendom leentje buur heeft gespeeld bij heidense geloven en cultussen, is niet nieuw. Waarschijnlijk is het één van de redenen waarom het christendom in korte tijd populair kon worden: doordat veel elementen ervan al bekend waren onder gelovigen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten